قدیمی ترین سند نظامی شمال غرب ایران روی میز پژوهشگران

 

حوزه شمال غرب ایران علی الخصوص در دوران هزاره اول قبل از میلاد سرشار از کشمکشها و فراز و فرودهای ناشی از حضور قدرتهای محلی و حکومتهایی چون مانا ، اورارتو و آشور است که نه تنها از دیدگاه تاریخ بلکه از نگاه باستانشناسی نیز دارای جذابیتهای پژوهشی فراوانی است .سارگون دوم یکی معروفترین ودرعین حال مخوفترین پادشاهان دوران آشور نو است که در سالهای 722 تا 705 پیش از میلاد براریکه سلطنت در امپراتوری آشور نو تکیه زده بود.سارگون دوم در کشور داری مدبر، در امور جنگی فرماندهی بی بدیل و در عین حال فاتحی بیرحم نیزبه شمار میرود .وی در طول سلطنت هفده ساله اش شهر باستانی دورشارکین به معنی دژ سارگون را پایه گذاری کرد ولشکر کشی های مختلفی به سرزمینها و حکومتهای همسایه ترتیب داد که از مهمترین آنها میتوان به هشتمین لشکر کشی وی در سال 714 قبل از میلاد به شمال غرب ایران اشاره نمود .

یکی از مشهورترین و ادبی ترین منابع مکتوب باقی مانده از این پادشاه لوحه ای خطاب به ایزد بزرگ آشوراست که به شرح وقایع و اتفاقات این لشکر کشی میپردازد .این گزارش بر روی لوحه ای گلین در ابعاد تقریبی ۲۵X۳۵ سانتی متر نگاشته شده و امروزه در موزه لوور نگهداری میشود . موزه لووراین اثر تاریخی ارزشمند را در سال 1910 از عتیقه فروشی خریداری کرد و تنها چند سال پس از آن بخش دیگری از لوحه در کاوشهای باستان شناسی باستان شناسان آلمانی که در محوطه آشور در شمال بین النهرین مشغول به کاوش بودند کشف گردید و مشخص شد بخشهای موجود در موزه لوور از این محل به سرقت رفته است . پس از آن در سال 1912 محقق فرانسوی ترو دانژن برای اولین بار ترجمه ای از متن را به زبان فرانسه منتشر کرد که به گونه جالب توجهی شامل نام جایهای عوارض طبیعی چون رودها،کوهها و... واز سوی دیگرنام شهرهای باستانی حاشیه دریاچه ارومیه ، داراییهای مادی ، مذهبی و ساختارهای سیاسی این حوضه جغرافیایی است . 

 

لشکر کشی سارگون چند ماه به طول انجامید، دولت شهرهای مختلفی را تحت انقیاد خویش در آورد و سر آخر با غارت معبد باستانی موساسیر یکی از ثروتمند ترین و بلند مرتبه ترین معابد دنیای باستان که مشهورترین پرستشگاه اورارتویی نیز محسوب میشود لشکر کشی خویش را به پایان برد. بی شک جذابیتهای فراوان مطالعات در افقهای مختلف و شناخت شهرهای باستانی مورد اشاره در این لوحه فرصت مطالعاتی مقتنمی برای بسیاری از پژوهشگران به شمار میآید همان موضوعی که مسلما بخشی از مطالعات هیات های پژوهشی پروژه کاوش تپه حسنلوی نقده به سرپرستی رابرت دایسون و اسکار ماسکارلا ، هفتوان تپه سلماس به سرپرستی چالرز برنی ،کاوش دژ بسطام چایپاره به سرپرستی ولفرام کلایس ، بررسی های اشتفان کرول در حوضه دریاچه ارومیه و بسیاری از پژوهشگران دیگر را به خویش مشغول ساخته است .
در این میان اسکار وایت ماسکارلا و صمد علیون مجموعه ای را به نام گزارش لشکر کشی سارگون به اورارتو، تحقیق و گرد آوری نموده اند که شامل مطالب و مقالات ارزشمندی از دانشمندان باستان شناسی چون : اشتفان کرول ، هوراس آبرام ریگ، ادوین رایت،آلتان چیلینگیر اوغلو،لوئیس لوین،اسکار وایت ماسکارلا،پاول زیمانسکی، لئو اپنهایم ،فردریک ماریو فالس و کاترین کراویتز می باشد.
این کتاب در سال گذشته و توسط نشر اختر به زیور طبع آراسته شده است ، این مجموعه پنجره ایست جهت آشنایی و مطالعه علاقه مندان به شناخت باستان شناسی و تاریخ حوضه دریاچه ارومیه در خلال هزاره اول قبل از میلاد. بی تردید انجام چنین مهمی از سوی محققین این مجموعه جای تقدیر و تشکر دارد.