قدیمی ترین روستای آذربایجان در محاصره

برای بسیاری از علاقه مندان به باستان شناسی ایران علی الخصوص آنهایی که در خصوص دوران پیش از تاریخ شمال غرب ایران به مطالعه و تحقیق میپردازند تپه اهرنجان سلماس محل شناخته شده ایست ، اهرنجان یکی از قدیمی ترین روستاهای شناخته شده در آذربایجان غربی از دیدگاه مطالعات باستان شناختی است.  این محل به شماره 2102 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده ، تپه ای نه چندان بزرگ و نه چندان بلند که در شهرک فرهنگیان این شهر که تماما توسط خانه های تازه ساز محاصره شده و حال و روز خوبی ندارد . بر اساس پژوهشهای صورت گرفته در این محل آثاری از دوران نئولتیک ( نوسنگی ) و کالکولتیک (مس و سنگ) با تاریخ گذاری تقریبی هزاره هفتم قبل از میلاد مسیح ( نه هزار سال قبل ) به دست آمده که نشانه پشتوانه عظیم هویتی ساکنان این سرزمین است .

از جمله یافته های باستان شناسان در این محل سفال های دست ساز ابتدایی، سردوک های ریسندگی اولیه ، سنگ های ساب جهت ساییدن غلات و آرد کردن آنها و علی الخصوص چاقوهای سنگی از جنس ابسیدین ( نوعی سنگ با خلوص بالای درصد شیشه که قابلیت خوبی برای بریدن داشته و بعضا از چاقوهای فلزی امروزی عملکرد بهتری دارد) . آنچه در این میان به اهمیت روز افزون اهرنجان در مطالعات باستان شناسی میافزاید وجود میزان قابل توجهی داشته های ابسیدین در این محل به صورت سنگهای به اصطلاح مادر و تبدیل شده به چاقوهای اولیه و تراشه های ناشی از ساخت چاقو سنگی میباشد که اهرنجان را به عنوان محلی کارگاهی برای ورود سنگ خام ابسیدین ، ساخت ابزار و در نهایت ارسال این دستاوردها به حواشی محل و حتی سایر محوطه های باستانی دوران پیش از تاریخ و حوضه دریاچه ارومیه چه در غرب و چه در شرق نامبردار مینماید . از دیگر سو واردات این سنگها از کیلومترها دورتر و در جایی در حوالی کوههای حسن داغی و نمرود داغی در شرق دریاچه وان ویا حتی در پاره ای احتمالات از منابع این سنگ در کوههای آرارات در این تاریخ اتفاق افتاده که به نظر میرسد این فرایند معرف یک حرکت تجاری در هزاره هفتم پیش از میلاد ( نه هزار سال قبل ) باشد که خود به اهمیت بالای آن در حوزه باستان شناسی ایران ، آسیای صغیر و قفقازدر یک نگاه جهانی می افزاید .از سوی دیگر اهرنجان سند متقن دیگری از تمدن و شعور بالای اجتماعی ساکنین ایران و شمال غرب آن نیز هست ، آیینه ای تمام نما از هویت عمیق ایرانیان.

تپه اهرنجان در محاصره نخاله های ساختمانی

اما متاسفانه باید با خود اندیشید چند تن از خوانندگان این سطور و ساکنین شهر باستانی سلماس و همسایگان تپه اهرنجان از تاریخچه عظیم ای محل اطلاع دارند، در سالهای اخیر این محوطه با تداخلات انسانی متعددی روبه روست، که از جمله آنها میتوان به برداشت حجم قابل توجهی از خاکهای این تپه ( که مشخصا مملو از داده های باستان شناختی بوده ) برای ساخت آجر در کارخانه های آجر پزی و یا اضافه کردن به زمینهای کشاورزی ( به جهت قوی تر نمودن خاک و برداشت بهتر محصول) توسط کشاورزان بوده و اکنون تنها حجم اندکی ازآن در عرصه ظاهری باقی مانده ، این در حالی است که به دلیل پایین بودن سطح محوطه در دوران پیش از تاریخ هنوز امکان پژوهشهای روشمند باستان شناسی در این محل وجود دارد . از دیگر سو این محوطه اکنون با مشکلات دیگری نیز دست به گریبان است ، امروزه به جهت ساخت سازهای انجام شده در حرایم آن ، این محوطه به محلی برای تخلیه نخاله های ساختمانی و بعضا زباله دانی ساکنین تبدیل شده که به شدت به محو شواهد باستان شناسی و نابودی محوطه خواهد انجامید. مسلما میتوان با یک فنس کشی ساده، نصب یک تابلوی اطلاع رسانی که چه بسا به هویت بخشی و آشتی مجددمان با داشته های ارزشمند فرهنگی کمک کند و ایجاد یک زمین بازی مناسب و در نهایت جمع آوری و جلوگیری از ریختن نخاله های ساختمانی به حفظ این اثر ارزشمند جهانی و ملی کمک شایان توجهی نمود.

حجم انبوه نخاله ها در حاشیه تپه باستانی اهرنجان ، آیا محل مناسب دیگری برای این کار وجود ندارد؟